De Onderwijsraad deed op verzoek van de Onderwijsminister onderzoek naar hoe het onderwijs in justitiële jeugdinstellingen beter kan en kwam ook bij onze scholen op bezoek om een kijkje te nemen in de praktijk. Wij waarderen de verdiende spotlight op onze justitiescholen, waar onderwijsprofessionals betekenisvol onderwijs bieden. En zich samen met justitiepartners volop inzetten voor optimale ontwikkelingskansen voor jongeren in de knel.

Steeds betere samenwerking

Afgelopen jaren zijn grote stappen gezet om de samenwerking tussen ‘onderwijs’ en ‘justitie’ te versterken. Denk bijvoorbeeld aan integrale dagprogramma’s voor jongeren, die onderwijsprofessionals, behandelaars en begeleiders met elkaar verzorgen. Of aan de methodiek YouTurn die onderwijsprofessionals en groepsleiders in de klas en in de leefgroep samen aanbieden, om jongeren te leren verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen denken en doen. Daarbij bieden de scholen in deze samenwerking gedurende 48 weken per jaar onderwijs.

Net bij voor onze onderwijsprofessionals gaat het onze justitiepartners ook om zorg, aandacht en toekomstperspectief voor jongeren. Of jongeren nu een paar weken of veel langer bij ons op school zitten, het lukt meestal goed om ze weer in de leerstand te krijgen en hen méér kennis, vaardigheden en inzichten over zichzelf mee te geven.

Met elkaar hebben wij ook aandacht voor de veelal complexe geschiedenis en achtergrond die jongeren meebrengen in een jeugdgevangenis én voor wat nodig is ná hun verblijf in jeugddetentie en bij ons op school. Natuurlijk kunnen we het samen ook echt nog beter doen.

Het is dan ook goed dat de Onderwijsraad aanbeveelt om activiteiten tussen de verschillende ministeries die verantwoordelijk zijn voor jeugddetentie en onderwijs, beter op elkaar af te stemmen. Dit kan helpen om op termijn meer vanuit één cultuur te werken en om één taal te gaan spreken.

Versterken samenwerking onderwijsinstellingen is nodig

Ook de samenwerking met ketenpartners búiten de muren van justitiële jeugdinrichtingen is cruciaal. De Onderwijsraad adviseert om de samenwerking tussen justitiescholen en andere onderwijsinstellingen - waaronder het mbo - te versterken.

Onze scholen zijn daar ook al volop mee bezig, bijvoorbeeld via examinering en nazorgprogramma’s. Leerlingen kiezen nog op school hun mentor die bij ze betrokken blijft, ook als zij de jeugdgevangenis en onze school hebben verlaten.

De mentor is en blijft desgewenst nabij, tot een jongere op diens plek zit. Die biedt een luisterend oor, kan bijvoorbeeld mee naar vervolgonderwijs zoals een mbo en helpt ervoor zorgen dat een jongere daar ook de ondersteuning krijgt die nodig is.

Dit zijn waardevolle ontwikkelingen, maar die moeten wel duurzaam en structureel worden. Bovendien hebben we voldoende mensen nodig om nazorg goed in te kunnen vullen. Ook een open houding van vervolgscholen is cruciaal om jongeren een kans te geven.

Wij denken dat onze onderwijsprofessionals ook aan de ‘voorkant’ meer kunnen betekenen. De jongeren die bij ons op school komen, zijn veelal al tijden niet meer naar school geweest.

Als we met elkaar eerder signaleren dat het niet goed gaat in het leven van een jongere, kunnen we ‘erger’ mogelijk voorkomen. Als gespecialiseerd onderwijs delen we onze specifieke expertise dan ook graag met onze samenwerkingspartners zoals andere scholen, gemeenten, leerplicht en jeugdzorginstellingen.

Ook investeren we graag in meer samenwerking met het bedrijfsleven, dat echt geholpen kan zijn met het talent en de ‘gouden handjes’ van onze (oud)leerlingen.

Stageplaatsen zijn welkom! Het zou veel makkelijker moeten worden om onze leerlingen vanuit ‘gesloten’ op stage te laten gaan buiten de gevangenismuren. Goed dus ook, dat de Onderwijsraad constateert dat de verplichte VOG (verklaring omtrent gedrag) een belemmering kan zijn voor een nieuwe kans op de werkvloer voor onze jongeren.

Passend juridisch kader: graag!

Een laatste aanbeveling van de Onderwijsraad is het passend maken van juridische kaders voor onderwijs in justitiescholen. Ook daar zijn wij blij mee.

Om voor jongeren in justitiële inrichtingen een breed onderwijsaanbod te kunnen verzorgen, examens goed te organiseren en een geschikt team van onderwijsgevenden aan te stellen, is het nodig juridische kaders aan te passen.

Bestaande wetgeving en kaders voor toezicht sluiten niet meer aan bij de gestegen gemiddelde leeftijd van jongeren in justitiële jeugdinrichtingen en de daaraan gerelateerde variatie aan onderwijsbehoeften. De raad ziet hiervoor twee mogelijkheden: aanpassing van de Wet op de expertisecentra (Wec), waar de scholen nu onder vallen, of de scholen onderbrengen bij de Wet educatie en beroepsonderwijs (Web).

Beide opties hebben wat ons betreft voors en tegens, maar onderbrengen bij één van deze twee wetten, heeft wat ons betreft echt de voorkeur boven nieuwe wetgeving (wat de Onderwijsraad gelukkig ook niet adviseert). Wij denken heel graag mee over vervolgstappen.

We kunnen daarbij voortbouwen op het goede gesprek dat al jaren gevoerd wordt in de expertgroep Onderwijs bij Gesloten Jeugdinstellingen, waarin de ministeries van OCW, VWS en JenV vertegenwoordigd zijn, net als Directieberaad JeugdZorgPlus, Jeugdzorg Nederland en de organisaties voor gespecialiseerd onderwijs. In de expertgroep delen we al veel kennis en ervaringen en ondersteunen op allerlei manieren verbeteringen in het gesloten onderwijs.

De raad beveelt daarnaast aan wettelijk te regelen dat iedere justitieschool als examenlocatie kan fungeren voor voortgezet onderwijs en mbo, zodat jongeren geen examen hoeven te doen buiten de jeugdinrichting. Dat lijkt ons echt heel goed, omdat we hiervoor nu omwegen zoeken en mbo-instellingen moeten vragen om te examineren.

Tot slot dringt de raad erop aan de juridische kaders te verruimen, zodat er formeel ruimte komt voor personeelsbeleid gericht op variatie in het schoolteam. Het onderwijsaanbod en de specifieke kenmerken van de jongeren in justitiële jeugdinrichtingen vragen hierom. Ook dát is een goede zaak, omdat wij met een gevarieerd samengesteld team meer maatwerk kunnen bieden aan onze leerlingen.

Onze extra aanbeveling: tijd voor aandacht in leefgroepen

Wat niet in het rapport wordt benoemd, maar wat wel een zorgpunt is: meer maatwerk en aandacht mogelijk maken voor de leefgroepen. Onze extra aanbeveling zou dus zijn: maak dát vooral mogelijk.

Leefgroepen bestaan uit zo’n tien jongeren, wat voor onze doelgroep veel is. Groepsleiders hebben voldoende tijd nodig om jongeren voldoende aandacht en individueel maatwerk in de begeleiding en behandeling te bieden. Investeer dus in de leefbaarheid in de leefgroepen. Dat draagt bij aan een fijner werkklimaat voor groepsleiders én aan een veilig pedagogisch klimaat voor jongeren. En dat werkt door in onze scholen, waar jongeren beter toekomen aan leren en ontwikkelen. En vergroot hun perspectief op een betekenisvolle toekomst ‘buiten’.